کم فروشی از جمله خطاهایی است که در قرآن کریم و روایات اسلامی بسیار بزرگ شمرده شده و در قانون ایران نیز یرای مرتکبان آن مجازات تعیین گردیده است.

خداوند در سوره مطففین آیات 1- 4 به کم فروشان هشدار داده است " وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَی النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ، وَ إِذا کالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ، أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ لِیَوْمٍ عَظِیمٍ؛"

"وای بر کم فروشان! آنان که به هنگام خرید، حق خود را بطور کامل می گیرند، و به هنگام فروش از کیل و وزن کم می گذارند، آیا آنان گمان نمی کنند که در روز عظیمی برانگیخته خواهند شد، روز رستاخیز در دادگاه عدل خدا."

همچنین در آیات 7و 8 سوره الرحمن در این باره چنین آمده است: "وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْمِیزانَ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزانِ"،"خداوند آسمان را برافراشت و میزان و حساب در همه چیز گذاشت، تا شما در وزن و حساب تعدی و طغیان نکنید."

در آیه 35سوره اسراء در ارتباط با رعایت وزن آمده است: " واوفوا الکیل اذا کلتم و زنوا بالقسطاس المستقیم . ذلک خیر و احسن تأویلاً." "جنس را با پیمانه کامل و وزن درست تحویل بدهید، که این کار خوب می باشد و عاقبت بهتری برای شما در بر دارد."

در آیه 152سوره انعام آمده است: واوفوا الکیل و المیزان بالقسط، پیمانه را تمام و وزن را درست و عادلانه تحویل بدهید.

رعایت وزن و کیل و خود داری از کم فروشی در سوره های اعراف و هود نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

*تعریف کم فروشی

"کم فروشی و تقلب: عبارتست از عرضه کالا یا خدمات کمتر از میزان و مقادیر خریداری شده از نظر کمی و کیفی که مبنای تعیین نرخ مراجع رسمی قرار گرفته است" این تعریف مطابق ماده 3 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23 اسفند 1367مجمع تشخیص مصلحت نظام است.

در طی سال های اخیر در کنار گرانفروشی، احتکار و سایر تخلفات برخی از تولیدکنندگان و فروشندگان، پدیده کم فروشی نیز رواج یافته و با سکوت مسوولان ذیربط و ضعف نهادهای نظارتی روز به روز در حال گسترش است.

علاوه بر گران فروشی برخی از فروشندگان، کم فروشی در برخی از کالاهای تولیدی مانند ماست، کره ، بستنی، قند و شکر و غیره در ماه های اخیر افزایش یافته است. این درحالی است که اغلب این کالاها نسبت به سال قبل از نظر قیمت نیز افزایش قابل توجهی داشته است.

در واقع این نوع کالاها به دو شکل گران شده است هم قیمت آن افزایش یافته و هم وزن آن کاهش محسوسی داشته است و اغلب وزن بر روی کالا نیز درج نمی شود.

با توجه به نحوه عرضه کالاها در جامعه امروز، به نظر می رسد کم فروشی بیشتر توسط تولید کنندگان صورت می گیرد . برای مثال وقتی کارخانه تولید یک کالا، محصول بسته بندی شده خود را کمتر از وزن اعلام شده آن عرضه می کند ، خرده فروشان خود را از پاسخگویی به این تخلف معاف می دانند.

حتما پیش آمده که از بقال سوال کنید چرا پنیر موجود در ظرف بسته بندی تا این حد کم شده یا روی ماست چند سانتیمتر آب قرار دارد و یا اینکه تعداد دستمال های موجود در بسته دستمال کاغذی کاهش یافته یا از فروشنده لوازم بهداشتی پرسیده اید چرا وزن بسته های پوشک بچه رو به افول است یا ظروف یکبار مصرف هر روز نازک تر و کوچک تر می شود و معمولا یک پاسخ مشابه دریافت می کنید با این مضمون که من مسوول تولید و اندازه کالا نیستم.

* کم فروشی در ارایه خدمات نیز مشهود است

کم فروشی در ارایه خدمات از جمله موارد کم فروشی است و در کم فروشی نوع و نحوه خدمات مورد ارزیابی قرار می گیرد. در جامعه مدرن کم فروشی دیگر به سنگ و ترازو و فروشنده و خریدار ختم نمی شود.

کارمندانی که ساعت ها از میزکار دور می مانند، نامه رسانی که پاکت را در جای مطمئن و صندوق پست قرار نمی دهد، خبرنگاری که اخبار و وقایع را نیمه کاره پوشش می دهد، پزشکی که وقت صرف معاینه بیمار نمی کند، پرستاری که دستشویی بردن بیمار را به همراهان بیماران دیگر واگذار می کند، معلمی که با مطالعه کافی و به روز سرکلاس حاضر نمی شود، کارگری که دستمزد کامل دریافت می کند اما کار بی کیفیت ارایه می دهد، نماینده مجلسی که در جلسات متعدد غایب است یا بیشتر مواقع ساکت است، شرکت حمل و نقل که بلیت می فروشد اما خودرو یا قطار و هواپیما حامل مسافرمطابق عرف معمول کیفیت رفاهی ندارد و بسیار موارد دیگر که در بخش خدمات شاهد آن هستیم همه مصداق های کم فروشی هستند.

*دلایل رواج پدیده کم فروشی

ضعف اعتقادات مذهبی و اخلاقی ، سودجویی و فزون طلبی، نبود نظارت و تعزیر مستمر بر بازار و افزایش تورم از جمله مهم ترین عوامل رواج پدیده کم فروشی است.

* مجازات کم فروشی

تخلف کم فروشی ممکن است در فروش کالا باشد که بیشتر وزن، کیفیت و جنس کالای فروخته شده مورد ارزیابی قرار می گیرد و چنانچه کالای فروخته شده با مشخصات و مقادیر اعلام شده توسط فروشنده مطابقت نداشته باشد با فروشنده به طور قانونی برخورد می شود.

مطابق ماده‌ 58 قانون نظام صنفی مصوب 24 اسفند ماه 1382مجازات مرتکب کم‌ فروشی ‌جریمه‌ کم‌ فروشی‌ با توجه به‌ دفعات‌ تکرار در طول‌ هر سال‌ به‌ شرح‌ زیر است‌:

الف‌ ـ جبران‌ خسارت‌ وارد شده‌ به‌ خریدار و جریمه‌ نقدی‌ معادل‌ دو برابر مبلغ ‌کم‌فروشی‌. درصورتی‌که‌ جریمه‌ نقدی‌ کمتر از مبلغ‌ یکصدهزار ریال‌ باشد، جریمه‌ نقدی‌ معادل‌ یکصد هزار ریال‌ خواهد بود.

ب‌ ـ چنانچه‌ کل‌ مبلغ‌ جریمه‌های‌ نقدی‌ پس‌ از سومین‌ مرتبه‌ تخلف‌ به‌ بیش‌ از 2 میلیون‌ ریال‌ برسد، پارچه‌ یا تابلو بر سر در محل‌ کسب‌ به‌ عنوان‌ متخلف ‌صنفی‌ به‌ مدت‌ ده‌ روز نصب‌ خواهد شد.

ج‌ ـ در صورتی‌ که‌ کل‌ مبلغ‌ جریمه‌های‌ نقدی‌ پس‌ از چهارمین‌ مرتبه‌ تخلف‌ به‌ بیش‌ از 20‌ میلیون‌ ریال‌ برسد، پارچه‌ یا تابلو بر سر در محل‌ کسب‌ به ‌عنوان ‌متخلف‌ صنفی‌ نصب‌ و محل‌ کسب‌ به‌ مدت‌ چهار ماه‌ تعطیل‌ خواهد شد.

براین اساس هرچند مطابق آموزه های قرآنی کم فروشی نهی شده و علاوه بر آن به موجب قانون نیز برای مرتکبان کم فروشی مجازات تعیین شده است با این حال کم فروشی در ابعاد گسترده به ویژه در بخش تولید رواج دارد.

 گزارش: ایرنا