امروزه دردهای مفصلی و بیماری های استخوانی شایع تر از هر زمان دیگری است. با وجود رایانه و خودرو و تلفن همراه و انواع و اقسام لوازمی که هر روز مجبور به استفاده مداوم از آن ها هستیم اغلب ما از فشاری که به مفاصل بدن و مهره های ستون فقرات خود می آوریم غافل هستیم و وقتی به فکر می افتیم که دردهای موضعی به سراغمان می آید. مانند هر عارضه دیگری، این دردها قابل پیشگیری است اما باید بدانیم که این عوارض نه فقط با دارو بلکه با تغییر روش زندگی بهبود پیدا می کند. یکی از شایع ترین آرتروزها در کشور ما آرتروز گردن است که در درازمدت و طی سال های طولانی بر اثر فشار روی مهره های گردنی بروز پیدا می کند و اصلاح شیوه زندگی یکی از مهم ترین راهکارهای رفع آن است . به دلیل شیوع بیماری و اهمیت آن با یکی از متخصصان در این باره گفت وگویی انجام داده ایم.

آرتروز جزو بیماری هایی است که با فرآیند پیری مرتبط است. یعنی در طول زمان مفاصل بدن مشمول پیری و به آرتروز مبتلا می شود. در واقع آرتروز پیری زودرس مفاصل است. در ستون فقرات پس از آرتروز کمر آرتروز مهره های گردن شایع تر است. دکتر فرزاد امیدی کاشانی متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات با بیان این مطلب افزود:‌ تمام کسانی که گردن خود را به مدت طولانی در وضعیت خاصی قرار می دهند در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. کسانی که طولانی مدت با رایانه کار می کنند، خیاط ها، بناها، پزشکان جراحی که ساعت ها با گردن خمیده مشغول جراحی هستند، کسانی که با سطح بالاتر از بدن خود کار دارند و دایم مجبورند سرشان را بالا نگه دارند در واقع فشار زیادی روی گردن خود می آورند. همین طور کسانی که قالی بافی می کنند در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

 علایم آرتروز گردن

این بیماری 3 دسته علامت مشخص دارد که ممکن است فرد هر 3 علامت را با هم و یا فقط یکی از این علایم را گزارش کند. اولین علامت، دردهای موضعی گردن است و ممکن است در این حالت درد قاعده جمجمه نیز وجود داشته باشد که اغلب با حرکت دادن گردن تشدید می شود. دسته دوم، علایم ریشه عصبی است که در دست ها پیدا می شود. بیمار اغلب از درد بازو و شانه شکایت می کند و در انگشتان دست احساس خواب رفتگی یا مورمور می کند و آخرین دسته از علایم که توسط برخی بیماران گزارش می شود درد ناشی از فشار روی نخاع است که پزشک حساسیت بیشتری نسبت به آن نشان می دهد.

در مراحل اولیه بیمار از این که دست خطش بد شده شکایت دارد و می گوید نمی تواند مثل گذشته خوش خط باشد. بعضی می گویند نمی توانند به صورت طبیعی راه بروند و گاهی تلوتلو می خورند و برخی هم در لباس پوشیدن دچار مشکل می شوند و می گویند نمی توانند دکمه های لباسشان را ببندند. به عبارتی فرد نمی تواند مثل سابق در کارهای خود مستقل باشد. این علایم در واقع ناشی از فشار روی نخاع گردنی است و در مراحل شدید بیمار کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست می دهد و در راه رفتن دچار مشکل می شود. با سفتی عضلات پا رو به رو می شود و در نهایت ممکن است ویلچرنشین شود. فراموش نکنید که این علایم در موارد شدید آرتروز گردن بروز می کند و 90 درصد مراجعه کنندگان عملا به این مراحل نمی رسند.

وی با اشاره به این که افراد نباید با داشتن یک یا چند علامت مذکور از این که به این آرتروز مبتلا شده اند بترسند تصریح می کند: نکته این جاست که تفسیر این علایم و تشخیص بیماری به عهده پزشک معالج است به عنوان مثال مورمور شدن دست ها ممکن است به علت ابتلا به دیابت باشد و یا ممکن است فرد به بیماری «تونل کارپ» مبتلا شده باشد. در این بیماری یکی از عصب های مهم دست که در ناحیه مچ دست قرار دارد تحت فشار قرار می گیرد و بیمار از این ناحیه دچار درد شدید می شود. کسانی که فشار زیادی به مچ دست خود می آورند در واقع به این عصب فشار زیادی وارد می کنند و دچار کرختی نوک انگشتان دست می شوند.هم چنین دکتر ذبیح ا...برجسته درباره علایم آرتروز گردن به انتشار درد در قسمت بالای شانه، وسط پشت، کمر، بالای کمر و قسمت پس سر اشاره می کند و به مهر می گوید: ضربه ها، شکستگی ها، بیماری های التهابی مفاصل و عفونت های مفصلی از عوامل زمینه ای آرتروز است و اگر شخص عوامل زمینه نداشته باشد احتمال بروز بیماری کم می شود. زیرا آرتروز عارضه ای با روند طبیعی است و با افزایش سن، احتمال ابتلا به آن بالا می رود.

 تشخیص و درمان

به گفته دکتر امیدی کاشانی معاینه و شرح حال بیمار کمک زیادی به تشخیص بیماری می کند آرتروز گردن بیمار میانسالی را که مدت هاست درد دارد و گاهی دردش کم و گاهی زیاد است می توان از طریق بالینی تشخیص داد. به جز این اغلب از روش های تصویربرداری استفاده می شود که رادیوگرافی ساده بهترین آن است و آرتروز گردن به این شیوه به راحتی قابل تشخیص است. اگر بیمار در معاینه علایم خطر ندارد یا آرتروز گردن ساده دارد می توان با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل بروفن، ایندومتاسین، دیکلوفناک به همراه فیزیوتراپی و تغییر روش زندگی، بیماری را کنترل کرد. تقویت عضلات گردن با آموزش حرکات ورزشی به بیمار، کم کردن ساعت کاری که طی آن فشار زیادی به گردن وارد می شود و یا افزایش زمان استراحت بین ساعات کار برای کاهش فشار روی مهره های گردن درباره این بیماران ضروری است و نمی توان توقع داشت فقط با مصرف دارو، علایم خود به خود رفع شود.

وی با اشاره به این که متاسفانه مردم از پزشک توقع تجویز دارو دارند، تاکید می کند: در بسیاری از موارد تغییر روش زندگی بسیار مهم تر از مصرف داروست و به بیمار کمک بیشتری می کند اما متاسفانه گاهی بیماران به دنبال داروی خارجی نایاب و گران هستند تا با مصرف آن بهبود پیدا کنند. در صورتی که برای درمان بیماری های مفصلی مثل آرتروز زانو و یا گردن تغییر روش زندگی و اصلاح رفتارهای نادرست یک اصل است زیرا انجام ورزش و تغییر روش زندگی باعث کاهش فشار به مهره های آسیب دیده می شود و علایم بیماری را بهبود می دهد.در ناحیه گردن 7 مهره وجود دارد و مهره های تحتانی گردن که حرکت بیشتری دارد بیشتر تحت فشار قرار می گیرد و در معرض آرتروز قرار دارد، نکته این جاست که اغلب بیماران یعنی حدود 95 درصد آن ها با همین اقداماتی که ذکر کردیم بهبود پیدا می کنند و فقط درباره 5 درصد مبتلایان پزشک در مراحل درمان، مجبور به انجام عمل جراحی می شود.خبر خوب دیگر این است که اعمال جراحی مربوط به آرتروز گردن در بین اعمال ارتوپدی بهترین نتیجه را می دهد. البته هیچ عمل جراحی تضمینی نیست و ممکن است عوارضی داشته باشد.

اما اگر توسط جراح با تجربه و ماهر انجام شود و بیمار به درستی انتخاب شده باشد جراحی با موفقیت انجام می شود. در آرتروز گردن مفاصل بین مهره های گردنی متورم و دردناک می شود و مقداری مایع در آن ها جمع می شود. این تورم مفاصل بین مهره ای باعث فشار روی عصب، ریشه های عصبی و نخاع می شود. کاری که طی عمل انجام می شود این است که نسج نرم اضافه ای که باعث فشار روی ریشه های عصبی شده برداشته می شود و گاهی 2 مهره به هم جوش می خورد تا درد بیمار برطرف شود. در جراحی های جدید با گذاشتن مفصل مصنوعی بین مهره ها حرکت مهره ها حفظ می شود و درد بیمار تا حد زیادی کاهش پیدا می کند.

روش های پیشگیری

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است .این متخصص ارتوپدی به کسانی که با رایانه سرو کار دارند و یا کاری دارند که دایم گردنشان تحت فشار است می گوید: بیشترین سفارش ما به این دسته از افراد این است که نباید در درازمدت گردنشان را تحت فشار قرار دهند. به طور معمول کاربران رایانه زمان را به هنگام کار از دست می دهند و متوجه گذشت زمان نمی شوند بنابراین بهتر است هرچند دقیقه به خودشان حرکتی بدهند، به سر و گردن خود کمی استراحت دهند، سعی کنند با تقویت عضلات گردنی مانع بروز دردگردن شوند.

توجه داشته باشید که این افراد در طولانی مدت در معرض ابتلا به پیری زودرس مفصلی قرار می گیرند و این عارضه درمانی ندارد بنابراین بهترین راه این است که استراحت کوتاه در ساعات کار را به تناسب در برنامه خود داشته باشند و گاهی محل صفحه کلید، نمایشگر و صندلی خود را تغییر دهند.

دکتر امیدی کاشانی درباره وضعیت خوابیده به شکم می گوید این حالت بدترین حالت برای گردن است و در حالت درازکشیده نباید به مهره های گردنی فشار وارد کرد.

دکتر برجسته نیز تصریح می کند: ممکن است افراد در حین مطالعه کردن و تماشای تلویزیون سر خود را بالا بگیرند. در این وضعیت فشاری که به ماهیچه ها وارد می شود ممکن است باعث انقباض آن ها و بروز درد در ناحیه گردن شود. هم چنین لوازم خانگی و وسایلی که به طور دایمی و منظم استفاده می شود نباید در قفسه هایی بالاتر از سطح بدن گذاشته شود بلکه بهتر است در جایی که به راحتی قابل دسترس است، قرار بگیرد تا برای برداشتن آن ها به مهره های گردنی فشار وارد نیاید.هم چنین به هنگام استراحت بهتر است از بالش هایی استفاده شود که فرد روی آن راحت است چرا که قانون خاصی در خصوص بالش به هنگام خواب و استراحت وجود ندارد و تجربه می تواند به فرد در این خصوص کمک کند.

 آرتروز گردن پس از آرتروز کمر شایع ترین است

آرتروز گردن معمولا با درد گردن، درد قاعده جمجمه و درد در دست و شانه خود را نشان می دهد. برای تشخیص این بیماری رادیوگرافی ساده ترین راه است که پزشک پس از تشخیص با داروهای ضدالتهابی به همراه فیزیوتراپی به درمان بیماری کمک می کند. یکی از مواردی که باید مورد توجه قرار بگیرد کاهش فشار به مهره های آسیب دیده است تا علایم بیماری بهبود یابد. بعضی از بیماران نیز نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند. بهترین راه پیشگیری از آرتروز گردن کاهش فشار به این ناحیه است. تقویت عضلات گردن مانع بروز گردن درد می شود.