کاردرمانی یکی از تخصص هایی است که شاید در علم پزشکی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و بسیاری از بیمارانی که دچار مشکلات جسمی- حرکتی و حتی روانی شده اند از عملکرد درمانی و بازگشت به زندگی از طریق این علم بی خبر هستند.

به گزارش خبرنگار اجتماعی ایرنا، دانش کاردرمانی حتی برای برخی پزشکان ناشناخته است؛ به گونه ای که وقتی فردی دچار سکته مغزی می شود، تصور می کند که باید با عوارض ناشی از سکته تا پایان عمر دست و پنجه نرم کند و پزشک، بیمار را برای بهبود عوارض ناشی از سکته به متخصصان علم کاردرمانی ارجاع نمی دهد.

طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع می تواند در این زمینه تاثیر گذار باشد به این ترتیب که چنانچه فردی در اثر حادثه ای دچار بیماری های جسمی یا روحی و روانی شد، سیستم ارجاع بعد از درمان فرد، او را به متخصصان کاردرمانی ارجاع دهد.

کاردرمانی دانش و تخصصی است که سعی‌ می‌کند با استفاده از کار و فعالیت به ارتقا و حفظ سلامت افراد کمک کند و نخستین هدفی که کاردرمانی دنبال می کند، این است که فرد را قادر به انجام امور و فعالیت‌های روزانه زندگی‌ کند؛ این امر از طریق ایجاد توانمندی در افراد یا تغییر موانع محیطی‌ صورت می‌پذیرد.

کاردرمان ها از طریق آموزش های بسیار وسیع و متنوع به دانش و مهارت هایی مجهز می شوند که به واسطه آن می توانند به افراد یا گروه هایی که در اثر شرایط بیماری دچار آسیب های ساختاری یا عملکردی شده‌اند، کمک کنند و با همکاری مشترک، موانع تاثیر گذار بر توانایی اجرایی آنها را کاهش دهند.

کاردرمان‌ها بر این باورند که توانایی مشارکت در امور روزانه می تواند به واسطه محیط فیزیکی، باورهای اجتماعی و قوانین و مقررات جامعه محدود یا تقویت شود.

کاردرمان ها می توانند در محیط های بسیار متفاوت نظیر مدارس، بیمارستان ها، کارگاه های شغلی‌، مراکز بازپروری، محل سکونت و سایر مراکز درمانی خدمات ارائه دهند.

در این شرایط، مراجعه کنندگان تشویق می شوند فعالانه در فرایند درمان همکاری کنند و نتیجه درمان بر اساس رضایتمندی فرد و دستیابی به اهداف درمانی تعیین شده ارزیابی می شود.

کاردرمانی مهمترین پروسه توانبخشی است. طبق تعاریف علمی، کاردرمانی هنر بکارگیری فعالیت های هدفمند جهت دادن انگیزه کافی برای انجام وادامه درمان وارائه تمرین های کاربردی مناسب درمانی است که به منظور پیشگیری از ناتوانی وحل مشکلات عملکردی افراد ناتوان و معلول و کسب حداکثر استقلال عملکردی این افراد بکارمی رود.

این خدمات در محدوده مشکلات فیزیکی و روانی قرار دارند؛ پیشگامان این حرفه معتقدند با استفاده همزمان از عضلات و ذهن در بازی ها ، سلامت و تمرینات و حتی کار می توان سلامتی افراد را تحت تأثیر قرار داد.

خدمات کاردرمانی در محدوده بیماری های مغز و اعصاب، روماتولوژی، بیماری های عصبی عضلانی، ارتوپدی، سوختگی ها و تغییر شکل های ناشی از آن، صدمات ناشی ازکار، بیماری های ناتوان کننده یا مزمن است که شامل بیماران مبتلا به بیماری ها با ضایعات جسمی نیز می شود.

بخش کاردرمانی در ایران در سال 1350 با همکاری انجمن توانبخشی ایران و سازمان بهداشت جهانی در تهران و در بیمارستان شفا یحیاییان وابسته به انجمن توابنشخی ایران تاسیس شد و در سال 1351 تکنسین های کاردرمانی در مراکز کاردرمانی شروع به کار کردند.

دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران یکی از دانشکده های فعال در زمینه کاردرمانی است که در زمینه بیماری های جسمی و روانی به ارائه خدمات توانبخشی می پردازد.

هریک از بخش های فعال اعم از بخش های فیزیکی، اطفال، بزرگسالان، ارتوپدی، تومورهای مغزی، اشکالات اندامی، روحی و روانی در این دانشکده دارای سوپروایزرهایی است که مسوولیت بخش را به عهده دارند.

یکی از بیماران بخش سکته مغزی که در حال انجام حرکات کاردرمانی است در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: حدود دو ماهی است که دچار سکته مغزی شده ام و در این مدت پنج جلسه تحت خدمات کاردرمانی قرار گرفته ام.

وی ادامه می دهد: زمانی که دچار این عارضه شدم، قادر به حرکت دست چپم نبودم اما به کمک کاردرمان ها و انجام تمرینات مخصوص، اکنون قادر هستم کارهای شخصی خود را با دست انجام دهم.

"افسون حسنی مهربان" مدیر گروه کاردرمانی دانشکده توانبخشی در این باره می گوید: افرادی که دچار سکته مغزی می شوند، نیمه ای از بدن آنها فلج می شود و قادر به انجام کارهای روزمره نیستند که در کاردرمانی سعی می شود سطح عملکرد قبلی فرد بازگردانده شود تا فرد قادر به انجام فعالیت های روزانه باشد.

وی با بیان اینکه سکته مغزی عملکرد فوقانی و تحتانی بدن را تحت الشعاع قرار می دهد، می افزاید: زمان طلایی برای عملکرد مثبت کاردرمانی در افرادی که دچار سکته مغزی شده اند، تا قبل از شش ماه است اما بعد از گذشت شش ماه خدمات کاردرمانی در مدت زمان طولانی تری اثربخش خواهد بود.

مدیر گروه کاردرمانی دانشکده توانبخشی اضافه می کند: یکی از ابزارهایی که برای بازگشت عملکرد مغز انجام می شود ابزار "فیبس" مخصوص حرکات مچ دست است.

به گفته وی، صفحه کلید و پیچ از دیگر ابزارهایی است که به بیمار کمک می کند تا کارهای شخصی خود را در طول روز بتواند انجام دهد.

وی با اشاره به عملکرد دستگاه "پردو پک بورد" می گوید: این دستگاه برای ارزیابی و تمرین حرکات ظریف دست است و پیشرفت بیمار از طریق این دستگاه سنجیده می شود.

مهربان با یادآوری ارائه خدمات کاردرمانی به بیماران روانی افسردگی، اسکیزوفرنی، اوتیسم در کودکان و غیره می گوید: خدمات کاردرمانی باعث بازگشت بیمار به اجتماع می شود و خانواده بیمار کمتر در معرض فشار قرار می گیرد.

مدیر گروه کاردرمانی دانشکده توانبخشی اضافه می کند: یکی از مشکلاتی که اکنون بیماران با آن مواجه هستند، تعرفه های خدمات کاردرمانی است که بر اساس تعرفه های آزاد نظام پرشکی پرداخت می شود.

وی ادامه می دهد: تصویب این تعرفه ها در جذب افراد نیازمند ارائه خدمات کاردرمانی، بسیار تاثیر گذار خواهد بود چرا که یکی از دلایل مراجعه نکردن افراد نیازمند به این خدمات، هزینه بر بودن خدمات کار درمانی است.

*** سه هزار فارغ التحصیل کاردرمانی

وی با بیان اینکه کاردرمانی در دنیا سابقه قدیمی ندارد، تصریح می کند: این رشته در ایران دارای 40 سال قدمت است که طی این سال ها دستخوش تحولات بسیاری شده است.

وی می افزاید: حدود سه هزار فارغ التحصیل کاردرمانی در کشور وجود دارد در حالی که حدود 13 درصد افراد جامعه در زمینه های مختلف ناتوان هستند.

مهربان با بیان اینکه در ایران ارائه خدمات کاردرمانی در زمینه های روانی و اجتماعی و نیز ارائه خدمات به اطفال و سالمندان بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است، می گوید: ارجاع بیمار برای دریافت خدمات کاردرمانی از طریق پزشکان صورت می گیرد اما مراجعات خصوصی نیز مورد حمایت کاردرمان ها قرار می گیرد.

عضو هیات علمی دانشکده توانبخشی تصریح می کند البته پزشکان برای ارجاع بیماران خود به دریافت خدمات کاردرمانی نیازمند آگاهی هستند که لازمه آن نیز ارائه برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی رشته های توانبخشی به پزشکان است.

مهربان اضافه می کند: اطلاع نداشتن پزشکان از این نوع خدمات و حمایت نکردن بیمه از ارائه خدمات کاردرمانی، میزان مراجعات افراد نیازمند را کاهش می دهد که در این دو زمینه باید راهکارهای اساسی اندیشیده شود.

گزارش از: معصومه نیکنام