روز جهانی نابینایان فرصتی است تا با نگاهی هر چند کوتاه به زندگی این افراد، مشکلات و احتیاجات آنان را با چشمی بازتر ببینیم و در این روز تلاش کنیم تا بهتر دریابیم که نابینایی تنها یک مشکل شخصی نیست بلکه مقوله ای اجتماعی است. انسان هایی که گرچه تاریکی را به نظاره نشستند اما با روشندلی زیبایی ها را می نگرند.

نقص یا مشکل بینایی، عبارت است از بدکاری عصب چشمی یا بینایی که مانع از دیدن بهنجار فرد می‌شود و افراد محرکات را کم‌نور، تیره و یا خارج از مرکز بینایی می ببینند، یا تنها بخشی از یک شی را دیده یا آن را به صورت محو مشاهده می کنند. اصطلاحاتی همچون نابینایی، نقص بینایی، کم‌بینایی و معلولیت بینایی همگی ‌گویای مشکلات دیداری هستند.
نابینا کسی است که با هیچ وسیله‌ای نتواند‌ از طریق بینایی آموزش ببیند‌ و تنها از راه خط بریل تحت تعلیم قرار گیرد‌ و از لحاظ قانونی نابینا فردی است که میزان دید او با اصطلاح چشم برتر 200/20 یا کمتر باشد.
نیمه بینا هم گروهی از افراد هستند که به وسیله د‌رشت‌نویسی و استفاد‌ه از عینک،‌ قاد‌ر به فراگیری د‌روس و خواند‌ن مطالب از طریق خط معمولی باشند‌.
استفاده از عصا به عنوان یک وسیله کمکی در رفت و آمد نابینایان، از قرن ها پیش متداول بوده اما به کارگیری آن به شکل امروزه به بعد از جنگ جهانی اول باز می گردد.
سال 1921 میلادی جیمز بیگز، عکاس اهل بریستول انگلستان به علت یک سانحه، بینایی خویش را از دست داد و برای ایجاد امنیت و جلوگیری از خطر در هنگام عبور و مرور از معابر عمومی عصای سفیدی که برای همه قابل رویت باشد را طراحی و از آن برای تردد در خیابان استفاده کرد و از آن زمان به بعد عصای سفید به نوعی پرچم استقلال نابینایان و یک سمبل بین المللی قلمداد شد.
در سال های پس از آن، سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) و شورای جهانی نابینایان در سال 1950 میلادی در جلسه مشترکی، قانون "عصای سفید" را تصویب کردند. این قانون از افراد نابینا می خواهد برای حمایت از منافع خویش از تمامی مفاد قانون عصای سفید آگاهی داشته باشند.
این قانون شامل 7 ماده و 9 تبصره است و در آن تمامی حقوق اجتماعی فرد نابینا به عنوان عضوی از یک جامعه متمدن منعکس شده و ‌‌‌‌نابینایان حق استفاده از تمامی امکانات رفاهی جامعه را دارا می باشند و اگر شخص یا سازمانی برای نابینایان در استفاده از تسهیلات همگانی، محدودیت ایجاد کند یا حقوق نابینایان را نادیده بگیرد، مجرم شناخته می‌شود.
برخی از مفاد مهم قانون عصای سفید به شرح زیر است:
- دولت موظف است که نابینایان و دیگر معلولان جسمی را تشویق کند تا درتمام امور اجتماعی و اقتصادی دولت شرکت کنند و در نتیجه به کار و اشتغال یابند.
- نابینایان و دیگر معلولان جسمی،‌ حق استفاده آزادانه از خیابانها و بزرگراهها، پیاده روها و سایر مکانهای همگانی و همینطور وسایل حمل و نقل، هتل و اماکن عمومی را دارند.
- دولت موظف است که افراد نابینا یا دیگر معلولان جسمی را در بخشهای دولتی و شعب آن و همینطور مدارس دولتی با شرایط مساوی، چون دیگر افراد اجتماع بپذیرند، مگر اینکه معلولیت خاص آنها مانع انجام کار در آن مراکز باشد.
- افراد نابینا و دیگر معلولان جسمی، همچون دیگر اعضای اجتماع حق دارند در کشور خود بر اساس شرایط و مقررات قابل اجرا برای همه از خانه های مسکونی آماده برای کرایه ماهانه یا اجاره سالانه استفاده کنند. البته کسی که مستغلاتش را به یک نابینا یا معلول کرایه میدهد،‌ مجبور نیست بدین منظور تغییراتی در خانه اش بدهد یا اینکه خود را موظف به مراقبت خاصی در مورد آن فرد بداند.
لوئی بریل فرانسوی در کودکی بینایی خود را از دست داد و در سال 1818 به همراه دوستان خود موسسه ملی نابینایان جوان پاریس را برپا کرد. او در راه حمایت و رفاه نابینایان، سیستم خط برجسته، که قابل استفاده برای افراد نابینا می باشد را ابداع کرد.
سیستم بریل یا خط برجسته شامل نقاط برجسته با اشکال منظم روی مقوای نازک است که نابینایان از طریق لمس آن قادر به درک عبارات و خواندن خواهند بود.
ایران و آموزش نابینایان
ایران نیز تلاش های فراوانی برای حمایت از نابینایان انجام داده بدین منظور در سال 1299 هجری خورشیدی تعلیم و تربیت دانش آموزان نابینا با جذب پنج دانش آموز در مدرسه ای در تبریز آغاز و توسط "پاستور ارنست کریستوفل" توسعه یافت و تا سال 1319 مشغول ارایه خدمات آموزش و تربیت حرفه ای به نابینایان بود، در سال های بعد او با همکاری یکی از فرهنگیان اصفهان، خط برجسته نقطه ای را در تطبیق با الفبای فارسی اصلاح و تکمیل کرد. او کتاب های درسی دوره ابتدایی را به خط ویژه برگرداند و تعدادی از کتاب های غیردرسی را نیز به خط بریل فارسی تبدیل کرد.
نخستین کلاس درس نابینایان در تهران در سال 1329در آموزشگاه رودکی با 59 دانش آموز تشکیل شد و در سال 1337 نیز یکی از پیشکسوتان آموزش و پرورش تبریز آموزشگاهی به صورت ملی و غیر انتفاعی تاسیس کرد که سه گروه از کودکان استثنایی از جمله نابینایان در آن مشغول به تحصیل شدند، همچنین در سال 1356 آموزشگاه "محمد خیابانی" در شهر ری و سپس در سال 1358 آموزشگاه نابینایان پاسداران و دختران نرجس در شمال تهران ایجاد شد.
با تاسیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی در سال 1369 وابسته به وزارت آموزش و پرورش، گروه آموزشی نابینایان و نیمه بینایان شروع به فعالیت کرد و چهار مقطع پیش دبستانی، ابتدایی، راهنمایی و متوسطه برقرار شد.
در سال های بعد آموزش تلفیقی از اهمیت خاصی برخوردار شد و مدارس عادی موظف به پذیرش دانش آموزان نابینا به صورت تلفیقی در کلاس های درس شدند و مدارس استثنایی مسئولیت تامین تجهیزات آموزشی، معلم رابط و ارایه مشاوره تحصیلی را بر عهده گرفتند.
قانون جامع حمایت از معلولان در سال 1383 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و لازم الاجرا شد. این قانون شامل 16 ماده و 24 تبصره می باشد.
برخی از مواد قانون جامع حمایت از معلولان بدین شرح است:
- دولت موظف است زمینه‌های لازم را برای تامین حقوق معلولان، فراهم و حمایت‌های لازم را از آنها به عمل آورد.
- معلولان می‌توانند در استفاده از امکانات ورزشی، تفریحی، فرهنگی و وسایل حمل و نقل دولتی (مترو، هواپیما، قطار) از تسهیلات نیمه‌بها بهره‌مند شوند.
- سازمان بهزیستی کشور مجاز است بر امر مناسب‌سازی ساختمان‌ها و اماکن دولتی و عمومی دستگاه‌های مذکور در ماده فوق نظارت و گزارشهای اقدامات آنها را درخواست نماید.
- میزان کمک هزینه (یارانه) پرداختی سازمان بهزیستی کشور به مراکز غیردولتی (روزنامه و شبانه‌روزی) بابت نگهداری، خدمات توانبخشی و آموزشی و حرفه‌آموزی معلولان همه ساله با درنظر گرفتن نرخ تمام شده خدمات و تورم سالانه مشترکا توسط سازمان بهزیستی کشور و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و وزارت بازرگانی تهیه و قبل از خرداد ماه هر سال به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
نیمه اکتبر روز جهانی نابینایان است تا بهانه ای باشد برای نگریستن به زندگی نابینایان، انسان هایی که در پرتو توجه و امکانات کافی قابلیت ها و توانمندی هایشان شکوفا می شود و می توانند به جایگاه درخور و شایسته ای دست یابند و امید است تا با توجه روز افزون مسئولین ذی ربط، مشکلات این قشر از جامعه کاسته و آنها هم به مانند دیگر افراد از امکانات کافی برخوردار باشند تا جدا از درد نابینایی از عدم امکانات و بی توجهی رنج نبرند.
شعار امسال روز جهانی نابینایی با هدف اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و افزایش آگاهی عمومی نسبت به بیماری چشم افراد دیابتی "کنترل دیابت، پیشگیری از نابینایی"انتخاب شده است.