زنان سرپرست خانوار بخشی از جامعه ما را به خود اختصاص می دهند، مسیر زندگی این زنان معمولا پر از رنج و مشقت روحی و جسمی است، زنانی که یا همسرانشان فوت کرده اند، یا از کار افتاده اند و یا طلاق گرفته اند.

زیر چشمش گودی افتاده، غبار پیری بر چهره جوانش نشسته، لباس های ساده به تن کرده و درمیان صحبت هایش هر چند دقیقه یکبار به چهره پسر شش ساله اش نگاه می کند.
دیوارهای خانه اش هنوز گچ کاری و نقاشی نشده اند، طبقه دوم ساختمان نیمه کاره است، می گوید همسرم در حین احداث این ساختمان در یک سانحه رانندگی جان باخت و از آن زمان به بعد خانواده همسرم اجازه ندادند خانه را تکمیل کنم.
زهرا یکی از همین اتاق های نیمه کاره را به آرایشگاه زنانه تبدیل کرده که البته چون سر و وضع و امکانات مناسبی ندارد، مشتری آن چنانی هم ندارد.
کل امور زندگیش از همین به اصطلاح آرایشگاه تامین می شود، همه هم و غم زندگیش آینده پسرش است، می گوید از وقتی همسرش فوت کرده بجز درد نبودن او،‌ فشارهای مالی و اجتماعی روح او را آزرده تر کرده است.
اینها صحبت های زهرا زنی 33 ساله است که همسرش را در یک سانحه رانندگی از دست داده است.
زنان سرپرست خانوار بخشی از جمعیت کشور ما را به خود اختصاص می دهند، حضور این زنان در جامعه ما که در مسیر گذر از سنت به مدرنیته حرکت می کند، بر دشواری های زندگی آنها می افزاید.
اغلب این زنان خانه دار هستند یعنی اگر همسر یا پدرشان بیمه عمر نبوده یا ملک و دارایی خوبی به اسم آنها به ارث نگذاشته باشند معمولا وضعیت مالی نامناسبی دارند.
زنان سرپرست خانوار دارای جایگاه اجتماعی متفاوتی هستند، تمام رفتار و حرکات آنها از سوی افراد مختلف بویژه قشر کم سواد زیر ذره بین است، همیشه باید چهار چشمی مراقب رفتار خود باشند، شیک نپوشند، زیاد نخندند و متفاوت تر از زنان عادی باشند و غمی را که در دل دارند برای همه بروز دهند.
اگر کودک خردسال دارند، استرس اینکه خانواده همسرش او را به شکل معنوی یا فیزیکی از او جدا کنند یا اینکه به تنهایی نتواند آینده او را تامین کند همیشه روحش را می آزارد.
رنج هایی که برخی از این زنان تحمل می کنند قابل درک برای سایر انسان ها نیست.
معاون خانواده مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری چندی پیش در نشست تخصصی مسوولان امور بانوان کشور با بیان اینکه هم اکنون یک میلیون و 641 نفر زن سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند، گفت: 26 درصد زنان سرپرست خانوار در سنین 25 تا 46 سال هستند.
زهرا سجادی افزود: همچنین 38 درصد زنان سرپرست خانوار بین 45 تا 64 و حدود 32 درصد بالای 65 سال سن دارند.
وی تاکید کرد برای تربیت فرزندان زنان سرپرست خانوار باید اقدام شود زیرا یکی از دغدغه های ذهنی، عاطفی و فکری این قشر از جامعه، تربیت صحیح فرزندانشان است.
سجادی با تاکید بر اینکه کمیته امداد امام خمینی (ره) باید حرفه آموزی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش خود را در دستور کار قرار دهد، افزود: علاوه بر زنان سرپرست خانوار، باید فرزندان این قشر از جامعه نیز حرفه ای را فرا گیرند.
کارشناس مسایل اجتماعی و مدرس دانشگاه های تبریز نیز درخصوص آسیب هایی که پیش روی زنان سرپرست خانوار قرار دارد، گفت: اولین مشکلی که زنان سرپرست خانوار با آن مواجه می شوند اضطراب است و این امر منشا تمام مشکلات مادی و معنوی بعدی می باشد.
موسی نیرومند در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: حدود 10 درصد از خانوارهای کشور ما توسط زنان سرپرستی می شوند که در اغلب موارد سطح سواد این خانواده ها کم بوده و تعداد اعضای خانواده آنها بیش از سه نفر می باشد.
وی ادامه داد: زنان جامعه ما با یک سری مشکلات عمومی سر و کار دارند که یکی از آنها عدم آمادگی جهت برخورد با مسایلی همانند از دست دادن همسر یا طلاق است.
وی با اشاره به اینکه بروز آسیب در جوامع ، طبیعی است، گفت: آسیب های اجتماعی ماهیت زایندگی و بازتولید دارد و روز به روز با کدهای مختلف خود را نشان می دهد که برخی از آنها نیز پنهان و برخی همگراست که نمی توان مانع رویارویی افراد جامعه با آنها شد ولی می توان گروه های در معرض آسیب را توانمند کرد.
نیرومند اضافه کرد: براساس یافته های محققان، در حالت طبیعی انسان توانایی تحمل 60 درجه فشار روانی را دارد درحالی که هنگام طلاق یا فوت همسر این فشار در زنان سه برابر شده و به 180 درجه رسیده و این افراد را با چالش های متعدد مواجه می کند.
وی ادامه داد: این زنان در مرحله اول دچار اضطراب شده و احساس ناکارآمدی می کنند و به تبع آن ناکارآمدی در مدیریت بروز کرده و حیات خانواده دچار اختلال می شود.
وی با اشاره به اینکه قویترین مکانیسم دفاعی در مقابله با مشکلات زندگی، مکانیسم جنسی است، اظهارکرد:‌ متاسفانه این باور در میان زنان رواج نیافته که درپی از دست دادن همسر می توانند به راحتی ازدواج کنند.
این کارشناس مسائل اجتماعی گفت: نوع نگاه جامعه به این زنان نیز بر روحیات آنها تاثیرگذار است که این امر ارتباط مستقیم با فرهنگ جامعه دارد، چرا که عموما زنانی که سرپرست خود را به هر نحوی از دست می دهند، در خانواده هایی که سطح سواد یا فرهنگ بالاتری دارند به راحتی پذیرش شده و به زندگی عادی باز می گردند، درحالی که در خانواده های با سطح سواد کمتر اغلب این زنان طرد می شوند.
وی درخصوص مشکلات فرزندان زنان سرپرست خانوار گفت: اولین خلایی که این فرزندان با آن روبرو می شوند خلا عاطفی است زیرا علاوه بر حذف شدن نقش عاطفی پدر، مادر نیز به دلیل مشکلات عاطفی که برای خودش پیش آمده نمی تواند ارتباط موثری با فرزندش داشته باشد.
نیرومند یادآور شد: بزرگترین مشکلی که پس از مشکلات عاطفی برای این زنان پیش می آید خلا ارتباط است، این زنان معمولا نمی توانند ارتباط با کیفیتی با فرزندان خود برقرار کنند.
این کارشناس تاکید کرد: پس از مشکلات عاطفی و ارتباطی، بروز مشکلات اقتصادی، فیزیولوژیک ، اجتماعی و احساس عدم استقلال معمولا زندگی زنان سرپرست خانوار را با مشکلات بیشتری مواجه می کند.
وی از مسوولان خواست، با ایجاد یک نهاد آموزشی و پرورشی ویژه این قشر از زنان، آسیب های پیش روی آنها را به موقع مدیریت کرده و در به استقلال رساندن آنها کوشا باشند.
نیرومند یادآور شد: هرقدر در مسیر پیشگیری از آسیب های پیش روی این زنان هزینه شود سرمایه گذاری محسوب می شود زیرا هزینه های مقابله با آسیب ایجاد شده به مراتب بیشتر از هزینه پیشگیری است.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی(ره) آذربایجان شرقی هم گفت:43 هزارو 856 زن سرپرست خانوار تحت پوشش این کمیته در استان هستند که 23 هزار و 359 نفر آنها شهری و 20 هزار و 497 نفر آنها روستایی می باشند.
حسین دشتی افزود:‌ یکهزار و 744 نفر از این زنان زیر 30سال، چهار هزار و 265 نفر آنها بین 30 تا 40 سال و 37 هزار و 847 نفر آنها نیز بالای 40 سال سن دارند.
وی درباره نحوه حمایت این نهاد از ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار گفت: کمیته امداد امام (ره)، ضمن ارایه مشاوره های متعدد ازدواج به زنان سرپرست خانوار، کمک هزینه تامین جهیزیه نیز به آنان اعطا می کند.
دشتی با بیان اینکه با ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار، خدمات کمیته امداد به آنها قطع نمی شود، افزود: در گذشته وقتی زنان سرپرست خانوار ازدواج مجدد می کردند، خدمات کمیته امداد قطع می شد اما اکنون خدمات کمیته امداد تا رسیدن به مرز خودکفایی خانواده ها قطع نخواهد شد.
وی ادامه داد: فرزندان این زنان نیز از حمایت های مختلف کمیته امداد از جمله خدمات درمانی، کمک هزینه تحصیلی و کمک هزینه عمرانی و برنامه های فرهنگی بهره مند می شوند.
وی با اشاره به اینکه هدف اصلی کمیته امداد کمک به توانمندی زنان سرپرست خانوار در جهت شناسایی، ایجاد اشتغال و خودکفایی می باشد، گفت: ما پس از شناسایی استعدادهای این زنان، آنها را به مراکر فنی وحرفه ای معرفی می کنیم و بعد از دریافت کارت مهارت از منابع کمیته امداد نیز وام های بودن بهره دراختیار آنها قرار می دهیم.
مدیر کل کمیته امداد امام خمینی (ره) آذربایجان شرقی افزود: پس از ایجاد اشتغال نیز کارشناسان این اداره کل بر نحوه فعالیت آنها نظارت کرده و درصورت نیاز حمایت های لازم را از آنها به عمل می آورند.
دشتی یادآور شد: تمام زنان سرپرست خانوار شهری تحت پوشش کمیته امداد،‌ بیمه درمانی می باشند و بیمه تامین اجتماعی آنها نیز از امسال آغاز شده است.
همچنین به گفته مدیر کل بهزیستی آذربایجان شرقی، هشت هزار و 256 زن سرپرست خانوار نیز تحت پوشش بهزستی استان می باشند.
محمدرضا صادقی افزود: زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزستی علاوه بر دریافت مستمری از حمایت های دیگر سازمان، از جمله ارائه کمک هزینه تحصیلی فرزندان، بهبود تغذیه و سلامت، تهیه شیر خشک چند قلوها، حرفه آموزی، بازتوانی و برنامه های فرهنگی و ورزشی مختلف بهره مند می شوند.
وی اظهارکرد: همه ساله جمعی از این زنان بازتوان شده و از پوشش بهزیستی خارج می شوند که در این راستا از آغاز سال جاری تاکنون 61 خانوار و طی سال گذشته 296 خانوار تحت پوشش بهزیستی استان در حوزه اجتماعی،‌ به مرحله بازتوانی رسیدند و مستمری آنها قطع شده است.
وی ادامه داد: این سازمان با سازمان های مختلف از جمله فنی وحرفه ای و کار و امور اجتماعی قراردادهایی جهت توانمند کردن این زنان منعقد کرده و درصورتی که زنان سرپرست خانوار گواهینامه فنی وحرفه ای بگیرند می توانند با معرفی بهزیستی وام اشتغال دریافت کنند.
صادقی با اشاره به اینکه اغلب این افراد در حوزه مشاغل خانگی فعالیت می کنند، گفت: زنانی که بازتوان شده و حرفه می آموزند درقالب گروه های هفت تا 12 نفره با عنوان گروه های همیار ساماندهی شده و به فعالیت می پردازند.
وی گفت: در بسیاری از موارد جهت اشتغالزایی برای این زنان وام های بلاعوض نیز در اختیار آنها قرار می گیرد.
مدیر کل امور بانوان استانداری آذربایجان شرقی نیز با تاکید بر لزوم اشتغالزایی برای زنان سرپرست خانوار به ایجاد شهرک صنعتی ریحانه در تبریز جهت اشتغال این زنان اشاره کرد و گفت: مسئولان ذی ربط اهتمام جدی به احداث این شهرک ندارند و عملیات احداث آن کند پیش می رود.
نسرین پیرسمساری هدف اصلی از احداث این شهرک را خارج کردن زنان سرپرست خانوار از چتر حمایتی کمیته امداد و بهزیستی و کمک به توانمند کردن آنها عنوان کرد.
وی با اشاره به لزوم ترویج و حمایت از مشاغل خانگی یادآور شد: بیش از 33 رشته اشتغال خانگی تعریف شده و دولت هم در این حوزه سرمایه گذاری می کند.
وی اظهارکرد: بنیاد کارآفرینی زنان استان آذربایجان شرقی نیز در آبان ماه سال جاری ایجاد شده و برای حمایت از زنان کارآفرین فعالیت خواهد کرد.
به هر حال از دیدگاههای مختلف این نتیجه حاصل می شود که مسایل و مشکلات مربوط به زنان سرپرست خانوار نیازمند توجه جدی مسوولان و صاحب نظران می باشد زیرا کوتاهی در قبال آنها می تواند آسیب های اجتماعی جبران ناپذیری را بر پیکره جامعه وارد آورد.