گزارش:‌علیرضا حسن زاده خبرنگار ایرنا

چراغ برات یکی از سنتهای حسنه و بسیار قدیمی و صدها ساله استان خراسان رضوی است که ریشه در باورها و اعتقادات مردم این دیار دارد.

سنت چراغ برات در استان خراسان رضوی حاکی از احترام خاصی که مردم این استان به درگذشتگان و طلب مغفرت و آمرزش برای آنان قائل هستند،احترامی که علاوه بر عنایت ویژه دین مبین اسلام به آن دارای جایگاه خاصی در فرهنگ ایرانیان قدیم است.
چراغ برات از جمله سنت های حسنه مردم استان خراسان رضوی است که با گذشت صدها سال و حتی ماشینی و صنعتی شدن زندگی امروزی هم نتوانسته تاثیری در کاهش گرایش عمومی به آن بگذارد.
در حقیقت می توان از چراغ برات به عنوان نوعی پیوند بین سنت های دیرینه مردم خراسان رضوی با خداباوری و معاداندیشی یاد کرد.
چراغ برات در بین مردم این استان با آداب و رسوم خاصی همراه است و آنان در سه روز منتهی به نیمه شعبان به سر مزار در گذشتگان خود می روند و با ذکر فاتحه و توزیع نذورات یاد و خاطره آنان را گرامی می دارند.
در این مدت چراغ برات در استان خراسان رضوی با عناوین مختلف برات غریبان، اسرا، مسافران، زنده‌ها و برات مرده‌ها برگزار می شود که از این میان برات مرده‌ها در  ‎ 14شعبان با شور و حال خاصی همراه می‌شود.
سیزدهم ماه شعبان در برخی شهرهای استان خراسان رضوی به برات زنده‌ها شهرت دارد و مردم در این روز به شکرانه نعمت سلامتی به پخش شیرینی و شکلات می‌پردازند و در غروب این روز کسانی که به ‌تازگی عزیزی را از دست داده‌اند، با پخت حلوا و نوعی نان سنتی به نام روغن جوشی، آن را بین مردم تقسیم می‌کنند.
در روز ‎ 14شعبان نیز که به برات مرده‌ها معروف است مردم و بخصوص افرادی که به تازگی یکی از عزیزانشان را از دست داده اند، بر سر قبور خویشاوندانشان حضور یافته و با ذکر خواندن فاتحه و پخش انواع شیرینی، شکلات، میوه و نانهای سنتی یاد و خاطره عزیزان خود را گرامی ‌می‌دارند.
اکثر قریب به اتفاق مردم استان خراسان رضوی از جمله مشهد در سه روز منتهی به نیمه شعبان و یا چراغ برات به سر مزار درگذشتگان خود می روند و تعدادی از آنان هم از صبح تا بعد از ار ظهر بر سر مزار والدین و یا بستگان درجه یک خود می نشینند و سایر اقوام و دوستان که برای ذکر فاتحه به آرامستانها می آیند، ضمن قرائت فاتحه برای درگذشتگان آنان طلب مغفرت می کنند.
مردم استان خراسان رضوی بر این باورند در این سه روز چراغ برات روح مردگان آزاد بوده و زندگان با احسان برای آنها نه تنها تلاش می کنند تا برات آزادی آنان را از آتش جهنم کسب کنند، بلکه آزادی خود از آتش جهنم را نیز از امام زمان (عج) درخواست می کنند.
مردم این استان اعتقاد دارند در این ایام ، برات انسان نو می شود و به عبارتی سرنوشت او از نو رقم می خورد، به طوری که درنقاط روستایی مشهد در شب پانزدهم نیمه شعبان به پشت بام رفته و در مهتاب ایستاده و به سایه خود نگاه می کنند و ازاین طریق سرنوشت خود و اقوامشان را درآن سال پیش بینی می کنند.
محورهای منتهی به آرامستانهای استان خراسان رضوی به خصوص مشهد شامل بهشت رضا، خواجه اباصلت، خواجه ربیع و غیره در ایام چراغ برات حال و هوای خاصی دارد و مملو از تعداد زیادی وسائل نقلیه شخصی و عمومی حامل مردمی است که بر حسب یک سنت دیرینه یک هزار ساله برای ذکر فاتحه به زیارت اهل قبور می روند.
برخی از مردم بر حسب یک سنت دیرینه با تهیه برخی خوراکهای محلی مانند روغن جوشی، حلوا، چلبکی، کماچ، ساچ و آش رشته و توزیع آن بر سر مزار درگذشتگان خود از خداوند متعال برای آنان طلب مغفرت می کنند و مردم اعتقاد دارند که باید این خوراکهای محلی قبل از غروب آفتاب پخته شوند.
گرچه ایام چراغ برات سه روز است ، ولی در برخی از روستاها و یا مناطقی که هنوز روابط طایفه ای مستحکم است در صورتی که تعداد درگذشتگان سال بیش از سه نفر باشد مردم از ابتدای ماه شعبان هر روز با برپایی مجالس روضه و قرائت قرآن در منزل یکی از بستگان درگذشتگان ، یاد و خاطره آنها گرامی می دارند.
مردم در این روستاها به چند گروه تقسیم شده و هر گروه در قسمتی از روستا در جمع بازماندگان متوفی به قرائت قرآن می‌پردازند و عصر روز سیزدهم شعبان با حضور بر مزار اموات و خواندن فاتحه، یاد و خاطره آنان را گرامی ‌می‌دارند.
همچنین در روز چهاردهم شعبان نیز تمام اهالی روستا به صورت دسته‌جمعی در خانه آخرین خانواده ای که عزیزی را از دست داده جمع شده و برای متوفی فاتحه می‌خوانند.
برات خوانی دیگر مراسمی است که در این ایام در بیشتر روستاهای خراسان رضوی رونق دارد.
در این آیین جوانان و نوجوانان روستا به خانه افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند، رفته و اشعاری را در یادآوری روز برات قرائت می‌کنند و اهالی خانه با توزیع خرما، شکلات، نقل و نبات، نان روغن جوشی، عناب و گردو از آنان پذیرایی می کنند.