گزارش: علیرضا حسن زاده

توسعه صنعت سینما در خراسان رضوی با پیشینه 70 ساله اکنون نیازمند فرهنگ سازی و حمایت بیشتر از سوی دست اندرکاران هنر هفتم است.

سینما و تولید فیلمهای سینمایی از ارکان مهم آگاهی بخشی عمومی و توسعه فرهنگی جامعه محسوب می شوند اگر چه سینما هنر هفتم نامیده می شود ولی گستره فعالیتها و مخاطبان بی‌شمار این هنر در جهان امروز، آن را به شکلی متحول کرده که به آن صنعت سینما اتلاق می شود.
امروز سینما آیینه تمام‌نمای اندیشه‌ها، عقاید، رفتارها و عواطف انسان معاصر قرار داده و تحولات جهان امروز را به ظریف ‌ترین شکل ممکن برای مخاطبان بیان می کند و انتقال می دهد.
گروهی به سینما و یا هنر هفتم و فیلم های سینمایی به عنوان یک رسانه برای بازتاب اندیشه های تولید کنندگان آنها، برخی دیگر آن را یک پدیده هنری صرف برای لذت‌ بردن یا سرگرم شدن مخاطبان می نگرند.
نخستین دستگاه سینما توگراف در سال 1279 هجری شمسی توسط مظفرالدین شاه به ایران وارد شد و این سرآغازی برای سینما در کشورمان محسوب می شود.
نخستین سالن سینمای ایران در سال 1279 یعنی پنج سال پس از اختراع جهانی آن توسط برادران لومیر با نام سینما سولی توسط کاتولیک‌ها در شهر تبریز تاسیس و راه اندازی شد.
بعد از انقلاب طی سالهای 1357 تا 1362هجری شمسی بدلیل نبودن ضوابط تدوین شده فیلمسازی، سینمای ایران تقریبا در وضعیتی نابسامان بسر می‌برد.
پس از سال 1362 با تدوین ضوابط فیلمسازی که با توجه به شرایط پس از انقلاب تنظیم شده بود، عناصری ضد ارزشی از سینمای ایران خارج ساخت و از طرف دیگر به دلیل مصادره بسیاری از سینماها و شرکت‌های تولید فیلم و اعمال نظارت دولتی بر آنها به طور غیر مستقیم نقش عامل سودآوری در سینما کم رنگ تر شد.
مشهد با توجه به ظرفیتهای خاص فرهنگی خود از جمله مناطق پیشگام در راه اندازی و توسعه سینما در کشور به شمار می رود و نخستین نمایش فیلم های سینمایی در این شهر از سابقه بیش از 70 سال برخوردار است.
در ابتدا فیلمهای سینمایی بر روی پرده هایی در برخی از مناطق مشهد از جمله باغ ملی مشهد به نمایش در می آمد که با استقبال خوب مردم مواجه گردید و نخستین سینما در این شهر در سال 1340 شمسی در خیابان ارگ مشهد دایر شد و بتدریج تعداد آنها افزایش یافت که بیشتر در همین خیابان بود.
هم اکنون 43 سالن سینمای خصوصی و هفت سالن سینمای دولتی در مجموع با حدود 11 هزار و 714 صندلی در استان خراسان رضوی فعال است که 33 سالن آنها ساده و 17 سالن چند بعدی است.
از مجموع سینماهای چند بعدی استان 29 سالن فعال و بقیه غیر فعال هستند.
مشهد هم با برخورداری از 27 سالن سینمایی ساده و چند بعدی بخش اعظم سینماهای استان را به خود اختصاص می دهد.
دست اندرکاران و صاحبنظران ذیربط سینما در خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ضمن تشریح برخی از مشکلات صنفی متولیان صنعت سینما بر توجه بیشتر مسوولان مربوطه به رفع آنها تاکید کردند.
مدیر سینما آفریقای مشهد گفت: تهیه و تولید فیلم خوب و عامه پسند از نیازهای مهم کاهش مشکلات صنعت و از جمله متولیان تالارهای سینما است.
مهدی تجویدی اظهارداشت: اگر فیلم متناسب با نیازها و مشکلات جامعه تولید شود، در جذب مردم به سینماها بسیار موثر است.
وی ادامه داد: علیرغم آنکه توسعه شبکه های سیما و شبکه های استانی در استانهای مختلف و شبکه های دیجیتال در کاهش رغبت مردم به تماشای فیلم در سینماها موثر بوده ولی اگر فیلم های سینمایی جذاب و عامه پسند تولید شوند، نقش موثری در افزایش گرایش مردم به سینماها خواهد داشت.
وی اظهار داشت: متاسفانه از مجموع تعداد زیادی فیلم سینمایی که در طول سال تولید می شوند فیلمهای عامه پسند درصد بسیار کمی را به خود اختصاص می دهند و اغلب آنها هنر پسند است و تنها زمینه جذب مخاطب خاص را فراهم می کند.
وی اضافه کرد: اگر فیلم عامه پسند و متناسب با نیازها و مشکلات جامعه باشد، برای همه قابل فهم است.
مدیر مجموعه سینمایی سیمرغ مشهد نیز تهیه و تولید فیلم خوب و جذاب و عامه پسند را از ضرورتهای توسعه و رشد سینما برشمرد و گفت: طی حدود شش ماهه ابتدای امسال از مجموع فیلمهای به نمایش در آمده در سینماها در کشور و از جمله مشهد تنها فیلمهای رسوایی و هیس دختران فریاد نمی زنند با فروش و جذب مخاطب خوب مواجه شد.
امیر حسین دبیرزاده اضافه کرد: اگر فیلم قوی و متناسب با نیازها و مشکلات جامعه و با عوامل و بازیکنان توانمند و کارآمد و با تجربه تولید شوند، به طبع در جذب مخاطب در سینما ها تاثیر بسزایی خواهند داشت.
وی با اشاره به هزینه های زیاد اداره سینماها از جمله تامین هزینه های بالای آب، برق و گاز از مسوولان ذیربط خواست با تخصیص یارانه های انرژی و پرداخت تسهیلات از فعالان این بخش بیشتر حمایت کنند.
وی خاطر نشان کرد: دولت به طور یکسان سینماهای دولتی و خصوصی را با پرداخت تسهیلات بلاعوض با اقساط بلند مدت مورد حمایت قرار دهد.
مدیر مجموعه سینمایی سیمرغ مشهد افزود: قرار بر این بود که یارانه انرژی در اواخر دولت دهم به متصدیان تالارهای سینما اختصاص یابد ولی این امر محقق نشد و مسوولان و دست اندرکاران ذیربط دولت یازدهم بایستی با بررسی دقیق مشکلات فعالان این بخش حمایت از آنها را در اولویت اقدامهای خود قرار دهد.
دبیرزاده گفت: متصدیان سینماها و از جمله سینماهای خصوصی با مشکلات بسیاری از نظر تامین مخارج و هزینه های خود مواجه هستند و دخل و خرجشان با هم همخوانی ندارد.
وی اظهارداشت: اتحادیه مدیران سینماهای استان با پیگیری های مستمر جمعی از متولیان تالارهای سینما طی سنوات گذشته راه اندازی ولی بعد از مدت کوتاهی تعطیل شد و هم اکنون فقدان این اتحادیه برای هماهنگی فعالیتهای این بخش ضروری به نظر می رسد.
وی همچنین نبود شورای هماهنگی اکران را یکی از خلاء های بخش سینما در مشهد برشمرد و گفت: به دلیل نبود این شورا ممکن است یک فیلم به طور همزمان در چند سینمای مشهد اکران شود ولی با راه اندازی این شورا فیلم های سینمایی با هماهنگی آن در سینماها اکران می شود و شاهد موازی کاری در این بخش نخواهیم بود.
یک کارگردان و تهیه کننده مشهدی فیلم های سینمایی و منتقد سینما نیز گفت: بخش اعظم فیلمهای اکران شده در سینماها از نظر محتوا و موضوع، جذابیت لازم را ندارند و به جز برخی موارد محدود در طول سال فیلمهای سینمایی مبتنی بر فیلمنامه های قوی ، جذاب و عامه پسند و با عوامل اجرایی قوی تولید نمی شوند.
مهدی محمدی ضمن تاکید بر کاهش تصدی گری و فعالیت صرف دولت در بخش سینما گفت: متولی گری دولت در تولید و توزیع فیلم موجب محدود شدن چرخه کار در این بخش می شود.
وی تاکید کرد: دولت باید با واگذاری تصدی گری تالارهای سینما به بخش خصوصی و حمایت از فعالان آنها از طریق پرداخت تسهیلات جنبه نظارتی خود را در این بخش افزایش دهد و با اختصاص اعتبارهای لازم در ساخت و توسعه زیرساختهای سینمایی فعالیت بیشتری داشته باشد.
محمدی در زمینه اهمیت ایجاد شورای هماهنگی اکران فیلم های سینمایی در مشهد نیز گفت: با توجه به جایگاه و ظرفیتهای فرهنگی بسیار این منطقه باید تصمیم گیری در خصوص فیلمهای قابل اکران در مشهد توسط متصدیان ذیربط این منطقه لحاظ شود.
وی اظهار داشت: بیشتر فیلمهای بلند سینمایی به طور متمرکز در تهران تولید می شوند و در سایر استانها و از جمله استان خراسان رضوی و مشهد علیرغم ظرفیت های خاص فرهنگی به جز فیلمهای محدود و کوتاه شاهد فعالیت خاصی در این بخش نیستیم.
وی گفت: فعالان تهیه و تولید و کارگردانی فیلمهای سینمایی به صورت غیر منسجم و پراکنده در این بخش مشغولند و یک تشکل صنفی خاص متولیان و فعالان سینمایی در استان خراسان رضوی وجود ندارد.
مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی استان خراسان رضوی نیز در خصوص نقش تولید فیلم خوب در افزایش گرایش مردم به سینماها گفت: در تولید یک فیلم خوب مجموعه عواملی از جمله شرایط اجتماعی، وجود عناصر قوی و هماهنگی دستگاههای اجرایی و فرهنگی ذیربط نقش بسزایی دارد.
مهدی مسگران ادامه داد: وجود باورهای ارزشی در جامعه اسلامی ما مانع از آن می شود که از هر ابزاری برای تولید فیلم و جذب مخاطب استفاده کنیم.
وی در عین حال گفت: هر فیلم فاخر و ارزشمندی را نمی توان فیلم عامه پسند نامید، ممکن است برخی از فیلم ها از مضامین و محتواهای بسیار خوبی برخوردار باشند ولی نتوانند در جذب مخاطب تاثیر گذار باشند.
این تهیه کننده و کارگردان سینما گفت: برخی از فعالان بخش سینما طی سنوات گذشته بیشتر به تولید فیلم های سطحی و فاقد ارزش هنری روی آوردند که با فروشهای بالا هم مواجه شدند و لذا نمی توان هر فیلمی که با فروش بالا مواجه بود به عنوان فیلم با محتوا یاد کرد.
مسگران گفت: برای آنکه فیلم خوب و قوی تولید شود باید متولیان ذیربط و از جمله بخشها و دستگاههای اجرایی فرهنگی هماهنگی بیشتری در تولید فیلم با فعالان این عرصه داشته باشند و بسترهای لازم برای تولید آثار فاخر را برای آنان فراهم کنند تا این افراد بدون دغدغه فیلم خوب تولید نمایند.
وی اظهار داشت: استان خراسان رضوی و به خصوص مشهد با توجه به بارگاه منور رضوی، وجود اماکن شاخص فرهنگی و آرامگاههای شاعران مشهور نظیر فردوسی، خیام و عطار و تنوع گوناگون جغرافیایی ، تنوع خرده فرهنگها و غیره از بسترهای بسیار خوبی برای تولید آثار شاخص سینمایی برخوردار است.
مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی استان خراسان رضوی گفت: بیشتر فعالان این بخش با هزنیه های شخصی خود مبادرت به تولید فیلم می کنند که هزینه های بالای تولید آثار موجب بروز مشکلاتی برای آنان در تامین هزینه های لازم می شود.
مسگران گفت: به همین دلیل تولید کنندگان فیلم های سینمایی مجبورند برای تامین هزینه های تولید فیلمهای خود از حمایت مالی سرمایه گذاران بخش خصوصی استفاده کنند و حامیان مالی هم توقع برگشت سرمایه خود را دارند و در شرایطی که فیلمها با فروش خوب مواجه نشوند تولید کنندگان آنها با دغدغه بسیار در بازگشت منابع اعتباری خود روبرو خواهند شد.
وی از مسوولین خواست با پرداخت تسهیلات لازم از فعالان این عرصه بیشتر حمایت کنند.
معاون فرهنگی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی هم مهمترین ضرورتهای رفع مشکلات و توسعه کمی و کیفی سینمای کشور و از جمله این استان را سالن خوب و مجهز سینمایی، اکران فیلم خوب و قوی و جذب مخاطب ذکر کرد و گفت: اگر این مسائل با هم هماهنگ نباشند شاهد توفیق مطلوبی در این بخش نخواهیم بود.
حسین مسگرانی ادامه داد: اگر سینمایی از سالن خوب برخوردار نبوده و فیلم خوب و قوی در آن اکران نشود به طبع مخاطب در خور توجهی هم نخواهد داشت.
وی گفت: روند توسعه سخت افزاری سینما و افزایش تعداد آنها طی سنوات گذشته در استان کاهش یافت و از طرفی گسترش فناوری های جدید در عرصه دیجیتال و شبکه های متعدد تلویزیونی در کاهش مخاطب سینماها موثر بود.
معاون سابق هنری و سینمایی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی گفت: در حوزه تولید فیلم شرکتهای سینمایی قدرتمند و با تجربه و با عوامل مجرب و حرفه ای در سطح کشور و این استان وجود ندارد که این خود در فقدان تولید فیلمهایی با مضامین قوی موثر است.
مسگرانی گفت: از مجموع حدود 70 فیلم بلند سینمایی که سالانه در سطح کشور تولید می شوند تنها پنج الی شش فیلم با اقبال عمومی خوب مواجهند و بقیه آنها به توفیق مطلوبی در این زمینه دست نمی یابند.
وی گفت: باید زمینه ای فراهم کرد که شرکتهای سینمایی توانمند و حرفه ای تشکیل شده و مسوولین ذیربط با پرداخت تسهیلات از فعالان آنها حمایت کنند.
وی علت اصلی تعطیلی تعدادی از سینماهای مشهد طی سالهای گذشته را قرار داشتن آنها در مراکز تجاری و مستهلک شدن و غیر ایمنی بودن ساختمانهای آنها و یا تغییر کاربری توسط متصدیانشان برشمرد.
معاون هنری و سینمایی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی نیز گفت: تولید فیلم خوب نقش بسیاری در جذب مخاطب به سالنهای سینما دارد ولی این بدان معنا نیست که فیلمی که با اقبال عمومی مواجه می شود صد در صد فیلم خوب و با محتوایی است.
سید حمید طباطبایی ادامه داد: گاهی اوقات تهیه کنندگان فیلم ها سعی می کنند با تبلیغات بسیار گستره و یا حاشیه درست کردن برای فیلم هایشان مخاطبین آنها را افزایش دهند ولی مردم بعد از مشاهده این فیلم ها می فهمند که آنها تنها یک فیلم عادی بوده و تبلیغات گسترده برای آنها ارزشی نداشته است.
وی گفت: من به عنوان فردی که حداقل 25 سال گذشته سه هزار دقیقه فیلم برای شبکه های مختلف صدا و سیما و از جمله در مشهد فیلم تولید کرده ام، با مسائل و مشکلات فعالان عرصه سینما آشنایی داشته و در حد توان برای رفع آنها تلاش می کنم.
وی اظهار داشت: هنرمندان بسیار زیادی در مشهد در قالب تهیه کننده و کارگردان و یا بازیگر جذب بدنه سینمای ایران شده اند و بخش زیادی از رونق سینما و توسعه و تولید جریانهای فیلم سازی کشور مدیون آنان است.
این تهیه کننده و کارگردان فیلم های سینمایی افزود: این هنرمندان به دلیل مشکلات و موانع زیادی از جمله تمرکز امکانات و تجهیزات پیشرفته هنری برای تولید اثر در تهران جذب پایتخت شده اند.
وی اضافه کرد: تجهیزات و دوربین های پیشرفته برای تولید فیلم بلند سینمایی در مشهد بسیار محدود است و اعتبارات معاونت سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم اندک و جوابگوی نیازهای این بخش نیست.
طباطبایی گفت: در مشهد امکانات بالقوه زیادی برای تولید فیلم وجود دارد که هنوز به فعلیت نرسیده اند و مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی کشور باید با نگاه جامع از ظرفیتهای این شهر برای توسعه کمی و کیفی تولید آثار هنری در آن بهره گیرند و هنرمندان منطقه را مورد حمایت قرار دهند.
وی در خصوص رویکردهای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی برای حمایت آموزش و ارتقای توانمندی های فعالان سینما در استان هم گفت: ساماندهی و اخذ شرکتهای خدمات سینمایی در دستور کار ما قرار دارد و اقدامهای خوبی در این بخش انجام شده است.
طباطبایی افزود: در کنار آن آموزشگاههای سینمایی در قالب کلاسهای متعدد شامل گریم ، فیلم برداری، بازیگری، تدوین، نور پردازی و غیره مباحث لازم را به متقاضیان بخش سینما و فیلمسازی قرار می دهند و کلیه فعالیت این آموزشگاهها تحت نظارت ما قرار دارد.
وی گفت: مشارکت در برگزاری جشنواره های متعدد فرهنگی و فیلم از جمله جشنواره بین المللی فیلم فجر دیگر رویکرد مهم در ارتقای سطح آگاهی های فعالان عرصه سینما و آشنایی آنان با قابلیتهای این بخش است.
معاون هنری و سینمایی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی مشارکت در تجهیز سینماهای استان و از جمله مشهد تجهیزات به روز و پیشرفته سینمای دیجیتال دیگر اقدامهای مهم در حمایت از فعالان این بخش است.
طباطبایی گفت: پرداخت یارانه انرژی از دولت دهم مورد توجه سازمان سینمایی قرار داشت و تحقق آن را در دولت یازدهم از طریق مسوولان مربوطه پیگیری می کنیم.
وی اظهار داشت: شورای اکران فیلم های سینمایی تنها در تهران مستقر است و هماهنگی برای نمایش فیلم ها در سینماهای سطح کشور تنها در این شورا انجام می شود هیچ اختیاری برای تاسیس شوراهای مشابه به استانها داده نشده است.
وی تعداد تماشاگران مراجعه کننده به سینماهای استان طی سال گذشته را حدود یک میلیون و 500 هزار نفر و گردش مالی این سینماها قریب به چهار میلیارد و 500 میلیون تومان ذکر کرد.
معاون هنری و سینمایی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: علیرغم ظرفیتهای فرهنگی و تعداد سینماهای استان میزان اقبال عمومی به تماشاهای فیلم در این مکانها کم است و اگر مسوولان توجه اساسی به رفع مشکلات متصدیان و فعالان این بخش نداشته باشند، سینماهای استان به سمت ورشکستگی پیش می روند.
سینما به عنوان هنر هفتم یکی از ضرورتهای آگاهی بخشی عمومی و کمک به توسعه فرهنگی کشور و استان خراسان رضوی برای رشد و شکوفایی نیازمند توجه بیش از پیش مسوولان است.
حمایت مسوولان و متولیان مربوطه به رفع مشکلات صنعت سینما و متولیان تالارهای سینمایی موجب دلگرم شدن سرمایه گذاران بخش خصوصی به ادامه فعالیت در این بخش می شود.
تولید فیلم خوب و ارزشمند عامل مهمی در افزایش گرایش مردم به سینماها محسوب می شود و باید با ایجاد و توسعه شرکتهای توانمند سینمایی و عوامل مجرب و کارآزموده شاهد توسعه سینما در استان باشیم.
توجه به ظرفیتهای بسیار معنوی و فرهنگی استان خراسان رضوی و از جمله مشهد بستر مناسبی برای تولید فیلم های خوب و با محتوا محسوب می شود.