گزارش:‌ علیرضا حسن زاده

دست اندرکاران هنرهای نمایشی در مشهد رشد و شکوفایی این عرصه را در گرو توجه بیشتر از سوی مسوولان می دانند.

خراسان و به خصوص مشهد با توجه به پیشینه و ظرفیت فرهنگی خود یکی از خاستگاههای عمده هنر به ویژه هنرهای نمایشی در کشور محسوب می شوند.
نخستین گروه نمایشی که در زمان مشروطیت به مشهد وارد و به اجرای برنامه پرداخت آذریهای مهاجر بود که اعضای آن از طریق باجگیران و درگز به مشهد آمده و به کار تجارت مشغول بودند. این افراد که با آثار نمایشی روسیه، اروپا و هنرهای منطقه قفقاز آشنایی نسبی داشته و با آن زندگی کرده بودند تجربیات خود را در راه تحول تئاتر نمایشی سنتی مشهد به تئاتر مدرن بکار بستند و نیروهایی را تربیت کرده و آموزش دادند.
در همین مسیر اعتبار السلطنه غفاری یکی از حکام خراسانی در سال 1290 شمسی سالنی را برای اجرای گروههای نمایشی قفقازی در مشهد تاسیس کرد. نمایشهای متداول آن زمان اغلب به صورت کمدی موزیکال اجرا می شد.
همچنین یکی از عاشقان هنر تئاتر در آن زمان کلنل محمدتقی خان پسیان بود که از ساخت دومین سالن نمایش در باغ ملی مشهد حمایت و پشتیبانی کرد.
سرآغاز تئاتر نمایشی در مشهد به شکل نوین آن نخست از سالن مخبرالدوله گمرک شروع شد که اغلب متون نمایشی آن به زبان فرانسه بود که به فارسی ترجمه می‌ شد.
به برکت انقلاب اسلامی هنرها و از جمله هنرهای نمایشی در ایران دگرگون شد و اصول و ارزشهای نظام جمهوری اسلامی به هنرهای کشور اصالت بخشید و ابتذال و بی هویتی قبل از انقلاب در این هنرها به تدریج جای خود را به هویت بخشی مبتنی بر ارزشها داد.
جمعی از دست اندرکاران هنرهای نمایشی مشهد در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفتند که این هنر با سابقه دیرینه فرهنگی و تاریخی در خراسان برای رشد و شکوفایی نیازمند توجه بیشتر مسوولان ذیربط است.
یکی از پیشکسوتان بازیگری تئاتر مشهد که 30 سال در این زمینه فعالیت دارد می گوید: هنرهای نمایشی این شهر به رغم توان بسیار با مشکلاتی از جمله کمبود بودجه مواجه است.
احمد ریحانه ادامه داد: مسوولان باید با نگاه جامع و اختصاص ردیفهای اعتباری لازم به توسعه کمی و کیفی و تقویت هنرهای نمایشی در مشهد عنایت بیشتری داشته باشند.
وی افزود: ایجاد مجموعه تئاتر شهر که یک سال گذشته در مجتمع فرهنگی امام رضا(ع) مشهد دایر شد نقش مهمی برای معرفی ظرفیتهای این هنر به مردم و جامعه دارد ولی به دلیل برخی موانع و مشکلات از جمله در زمینه تامین اعتبار شاهد اجراهای ضعیف هستیم.
او گفت: با حمایت بیشتر مسوولین می توان از ظرفیت مراکزی نظیر مجموعه تئاتر شهر مشهد برای گسترش کیفی این هنر بهره گرفت.
این هنرمند پیشکسوت تئاتر مشهد در ادامه افزود: مضامین قومی و محلی به رغم ظرفیتهای بسیار در آثار نمایشی جایی ندارند.
وی فقدان آشنایی کافی هنرمندان تئاتر با مضامین بومی و محلی و فرهنگ و آداب و رسوم مردم خراسان و مشهد را از جمله دلایل این امر دانست و گفت: باید با فرهنگ سازی و آموزش بیشتر به مضامین مزبور در هنرهای نمایشی بیشتر توجه و در جشنواره ها از اینگونه آثار حمایت شود.
یک نویسنده و کارگردان تئاتر در خراسان رضوی نیز که 30 سال در این بخش فعالیت می کند گفت: اعتباراتی که طی دو سال گذشته برای هنرهای نمایشی و تئاتر استان منظور شده جوابگوی نیاز موجود نیست لذا در این مدت هیچ حمایت در خور توجهی از گروههای نمایشی استان نشده است.
فرشید تمری افزود: گروههای نمایشی این استان به دلیل کمبود اعتبارات نتوانستند در جشنواره های کشوری حضور موثری داشته باشند و در برخی موارد به ناچار با هزینه های شخصی در این برنامه ها شرکت کردند.
وی گفت: نمایش نامه اتللو به روایت بخشی توسط من نویسندگی و کارگردانی شده و به عنوان تنها اثر شاخص شرق کشور به جشنواره سراسری راه یافته است ولی مسوولین به رغم قولهای مساعد، هزینه حضورم در جشنواره را تامین نکردند.
او افزود: اعتبارات لازم برای هنرهای نمایشی در کشور و خراسان وجود دارد ولی تخصص نداشتن مسوولین دست اندرکار و متولی این بخش موجب شده این اعتبارات در ردیفهای مربوطه خود هزینه نشود.
وی در ادامه اظهار داشت: راه اندازی مجموعه تئاتر شهر مشهد یک اقدام ضروری برای افزایش آشنایی مردم با قابلیتهای این هنر است ولی به تنهایی نمی تواند در رشد و شکوفایی این بخش موثر باشد.
او گفت: اگر هنرهای نمایشی را به یک پیکر تشبیه کنیم می توان گفت قلب و دست و پای این پیکره با راه اندازی مجموعه تئاتر شهر به تپش و حرکت در آمده ولی در طراحی و تامین و برنامه ریزی لازم برای اجرای تئاترهای هنری قوی در آن ضعف داریم.
تمری افزود: به دلیل کمبود اعتبارات لازم گروههای نمایشی نتوانستند آثار خوبی را تولید و در مجموعه هایی نظیر تئاتر شهر مشهد به نمایش در آورند لذا باید با حمایت بیشتر مسوولین شاهد تقویت و رشد و شکوفایی این بخش باشیم.
کیوان صباغ نیز که طی 14 سال گذشته تاکنون در زمینه نویسندگی و کارگردانی و بازیگری در تئاتر مشهد فعالیت دارد گفت: هنرهای نمایشی در خراسان رضوی و از جمله شهر مشهد نیازمند سیاستگذاری و برنامه ریزی منسجم و مدون است.
وی اظهار داشت: به رغم ظرفیتهای بسیار تئاتر این منطقه در اجرای عمومی این هنر با کمبود شدید فضای تمرین مواجهیم.
او طرح شناسنامه دار شدن گروههای تئاتر کشور و مشهد را اقدام بسیار خوبی برای انسجام بخشی این هنر ذکر و بیان کرد: از مجموع 30 گروه نمایشی شاخص این شهر تاکنون تنها چهار گروه در این طرح ثبت شده اند.
صباغ افزود: راه اندازی مجموعه تئاتر شهر نیز به تنهایی نمی تواند برای توسعه کمی و کیفی هنرهای نمایشی در مشهد موثر باشد لذا باید در کنار زیرساختهای لازم نظیر سالنهای نمایش، روابط عمومی، شورای فنی و کمیته تبلیغات قوی در این مجموعه راه اندازی شود.
وی گفت: نویسندگان و کارگردانان تئاتر مشهد به مضامین بومی و محلی هم در کنار مضامین ملی و مذهبی توجه دارند لذا باید با برنامه ریزی لازم انگیزه هنرمندان برای تولید آثار تئاتر در این بخش افزایش یابد.
این نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر افزود: توجه به منابع مطالعاتی و به روز شدن دانش و تخصص فعالان عرصه هنرهای نمایشی نقش مهمی در توسعه کیفی این هنر دارد.
صباغ فقدان آموزش و تخصص فعالان عرصه هنرهای نمایشی استان خراسان رضوی را از جمله مشکلات این بخش برشمرد و گفت: بیشتر فعالان این بخش به صورت تجربی در آن فعالیت می کنند در حالی که 50 درصد عامل رشد این هنر آموزش و اطلاعات است.
سرپرست اداره هنرهای نمایشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز گفت: کمبود نویسنده و کارگردان با تجربه از مشکلات مهم این هنر در استان است لذا سعی می کنیم با برگزاری جشنواره های عمومی و آزاد تئاتر موقعیت مناسبی برای شناخت استعدادها و شکوفایی آنها فراهم شود.
صدرا یوسفی افزود: به رغم وجود توان و ظرفیتهای لازم، در بخش تئاتر کودک و نوجوان در استان کمتر کار شده و شاهد تولید آثار اندک در این بخش بوده ایم.
وی اظهار داشت: برای انسجام بخشی و ارائه تولیدات قوی در این بخش کانون تئاتر کودک و نوجوان خراسان با حضور مسوولین و سیاستگذاران ذیربط طی سالهای اخیر تشکیل شده که نتایج خوبی به دنبال داشته است.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم گفت: هنر تئاتر از شاخصهای توسعه فرهنگی است و از جایگاه ارزشمندی برخوردار می باشد.
سیدسعید سرابی افزود: خراسان رضوی از ظرفیت و پیشینه دیرینه ای در بخش هنرهای نمایشی برخوردار است و از دیرباز هنرمندان برجسته و گروههای تئاتر قدرتمند و صاحب‌ نام در این استان فعالیت داشتند و بر این اساس توجه به هنر تئاتر از اولویتهای اصلی کار ما محسوب می شود.
وی احیا انجمن نمایش خراسان رضوی را از جمله این اقدامها برشمرد و از هنرمندان هنرهای نمایشی استان خواست این انجمن را در انجام وظایف محوله یاری دهند.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: رشد و اعتلا تئاتر این استان نیازمند فرهنگ سازی بیشتر و عزم عمومی است، حمایت از تئاتر تنها وظیفه ما نیست بلکه باید حامی اصلی و دستگاه اصلی هدایتگر آن ما باشیم و تمام بخش‌های دولتی و خصوصی نیز یاری ‌بخش این هنر ارزشمند باشند.
وی گفت: تئاتر یک فرصت بینظیر برای القا مفاهیم گوناگون و از جمله مفاهیم ارزشمندی نظیر فرهنگ ایثار و شهادت و ارزشهای بی بدیل نظام جمهوری اسلامی است.
سرابی در ادامه راه اندازی مجموعه تئاتر شهر مشهد با سه سالن تخصصی اجرای نمایش را ظرفیت مهمی برای گسترش این هنر در خراسان رضوی و به ویژه مشهد دانست و افزود: باید با توسعه کمی و کیفی زیرساختهای این مجموعه بر غنای هرچه بیشتر هنر افزود.
وی اظهار داشت: طرح شناسنامه دار شدن و استعدادیابی گروههای نمایشی استان خراسان رضوی در قالب گروه استقرار در دست اجرا است و از مجموع 18 گروه تئاتر که بطور حرفه ای در استان فعالیت می کنن، تاکنون چهار گروه پروانه فعالیت دریافت کرده و بقیه در دست اقدام است.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی اظهار داشت: اجرای طرح استقرار و شناسنامه دار کردن گروههای تئاتر خراسان رضوی و راه اندازی خانه تئاتر مشهد طی یک سال گذشته نقش مهمی در شکوفایی و توسعه کمی و کیفی این هنر در استان داشته است.
وی اجراهای عمومی هنرهای نمایشی و تئاتر خیابانی را از اقدامهای مهم برای فرهنگ سازی و تبیین این هنر دانست و گفت: در نیمه دوم امسال و در مناسبتهای مختلف 130 اجرای عمومی با مضامین مناسبتی و مذهبی در مشهد اجرا می شود.
او افزود: برگزاری بیست و سومین دوره جشنواره تئاتر رضوان خراسان رضوی با موضوعات اجتماعی، حماسه سیاسی و اقتصادی، فرهنگ رضوی، بومی، ملی، ارزشهای اسلامی و دفاع مقدس نیز از پانزدهم تا هجدهم مهر ماه جاری در مشهد اقدام بسیار مهمی برای معرفی ظرفیتهای تئاتر استان است