شب قدر شب تثبیت تقدیرها،دلهای مالامال از عشق به خدا و امیدوار به بخشش ذات بی همتاست که در عظمت آن همین بس که آمده است برتر از هزار ماه می باشد.

قدر شبی است که میلیونها عاشق با دلی لرزان و اشکی غلتان دست به دعا بلند می کنند تا پروردگار عالمیان بر بندگان گنهکارش ترحم کند که او بخشنده مهربان است.
چشم به آسمان می دوزم و می گویم بعد از یکسال گناه و فراموشی از یاد تو باز شب وعده بخشش بندگانت رسید و باز به این امیدم که رو سیاهی مرا به رحمت بی کران و بلند خود ببخشی و چه شرمسارم و چه امیدوارم به رحمتت؛گویی می دانم می گذری از گناهم و باز در توبه و بازگشت به سوی خودت را برمن نمی بندی و من چه خطارکار و چه سنگین بار از گناه و توبه های شکسته در برابرت زانو زده ادم.
گویی قلبم لبریز از گناه است و همزمان شوق بخشش تو را در خود دارد و چه لرزشی دارد این دل و چه انتظاری دارد این روح که باز در شب نزول رحمت و قرآن از من به بلندای معرفت و رحمتت درگذری و باز این گنهکار بدسابقه را رحمت فرستی.
امشب همان شبی است که درآن گره ها گشوده می شود،گم شدگان راه الهی راه خود را باز می یابند ، سرنوشت ها از سر نوشته می شود ، تقدیرها تثبیت و سرنوشت یکسال آینده انسان در آن رقم می خورد و این شبی نیست جز شب قدر ،همان شبی که هر مسلمانی قدر آن می داند و ناآگاهان از آن خسران می برند و دیگر هیچ.
در واپسین روز های ماه مبارک رمضان و در شبهای نزول قرآن دل های غرق در گناهمان منتظر بخشودگی از طرف پروردگار جهانیان است.
او می گوید: قرآن را در شب قدر فرستادیم و ای رسول خدا تو نمی دانی که چه شبی است و شبی است که از هزار ماه بهتر است، لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْر (به این معنا که اگر هزار ماه را بر دوازده تقسیم کنیم حدود هشتاد و چهار سال می شود پس این شب، شبی است که به اندازه ی یک عمر طولانی ارزش دارد).
امشب همه میهمان آسمانیان هستند،در این شب آسمان به نزدیک ترین فاصله خود با زمین می رسد و چه خوب است دلهایمان را در این شب روشن با آسمان گره بزنیم تا از شر شیطان رجیم خلاص شویم.
شب قدر را به معنی منزلت دانسته‌اند و بعضی دیگر قدر را اندازه‌گیری و تقدیر امور معنی کرده‌اند اما در پاسخ این سؤال، که چرا این شب، شب قدر نامیده شده، سخن بسیار گفته اند.
شب قدر به این جهت قدر نامیده شده، که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می شود، شاهد این معنی در آیات 3 و 4 سوره «دخان» است که می فرماید: إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم به این معنا که ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده ایم * در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می گردد.
این بیان، هماهنگ با روایات متعددی است که می گوید: در آن شب، مقدرات یک سال انسان ها تعیین می گردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر، در آن لیله مبارکه، تفریق و تبیین می شود.
البته، این امر هیچگونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسأله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی ها و لیاقت های افراد، و میزان ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنها است. یعنی برای هر کس آن مقدر می کنند که لایق آن است،یا به تعبیر دیگر، زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده و این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد، که تأکیدی بر آن است.
به عبارت روشن تر، شب قدر طبق روایات ما، یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیاد شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است.
در این شب که شب نزول قرآن به شمار می آید امور خیر و شر مردم و ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال واقع می شود، تقدیر می گردد.
عبادت در این شب، فضیلت فراوان دارد و در نیکویی سرنوشت یک ساله بسیار موثر است؛ امام باقر(ع) می فرماید: در شب قدر به ولی امر (امام هر زمان) تفسیر کارها و حوادث نازل می شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مأمور به دستورهایی می شود.
اما سوره قدر که به منزله شرح و تفسیر آیات سوره دخان است، شش ویژگی برای شب قدر می شمارد که شامل شب نزول قرآن است (انا انزلناه فی لیله القدر).
این شب، شبی ناشناخته است و این ناشناختگی به دلیل عظمت آن شب است (و ما أدراک ما لیله القدر)، شب قدر از هزار ماه بهتر است. (لیله القدر خیر من ألف شهر)، در این شب مبارک، ملائکه و روح با اجازه پروردگار عالمیان نازل می شوند تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم و روایات تصریح دارند که آنها بر قلب امام هر زمان نازل می شوند.
همچنین در این شب این نزول برای تحقق هر امری است (من کل أمر) و این نزول که مساوی با رحمت خاصه الهی بر مؤمنان شب زنده دار است تا طلوع فجر ادامه دارد (سلام هی حتی مطلع الفجر)، شب قدر، شب تقدیر و اندازه گیری است، زیرا در این سوره که تنها پنج آیه دارد سه بار لیله القدر تکرار شده و این نشانه اهتمام ویژه قرآن به مسئله اندازه گیری در آن شب خاص است.
مرحوم کلینی در کافی از امام باقر(ع) نقل می کند که آن حضرت در جواب معنای آیه انا أنزلناه فی لیله مبارکه فرمودند: آری شب قدر، شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن تجدید می شود.
شبی که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده : در آن شب هر، امری یا حکمت، متعین و ممتاز می گردد. آن گاه فرمود: در شب قدر، هر حادثه ای که باید در طول سال واقع گردد، تقدیر می شود؛ خیر و شر، طاعت و معصیت و فرزندی که قرار است متولد شود یا اجلی که قرار است فرا رسد یا رزقی که قرار است برسد .
شب های قدر فرصتی است برای بازگشتن به سوی حضرت حق و توبه کردن از گناهان و پیمودن راه درست.
شب قدر، فرصتی است برای پاک کردن ظاهر و باطن از هر آلودگی. شب قدر شب زاری و سبک شدن روح از بار گناهان و رهایی از دوزخ است.
فرصتی دوباره برای اظهار شرمساری و پشیمانی از گذشته ها است. مبادا این فرصت را از دست دهیم و در این شب روحانی، از امور معنوی غافل شویم. مبادا شب قدر بگذرد و ما همچنان غرق در ناپاکی ها باقی بمانیم و خود را از عمق منجلاب به معراج پاکی و وارستگی نرسانیم.
مبادا شبِ نماز و تلاوت بگذرد و ما از برکات این لحظه های شکوهمند و شیرین بی بهره بمانیم.
از ویژگی های شب قدر، آزادی روح آدمی است. انسان در لحظه لحظه زندگی اش هدف وسوسه ها است. دام های گوناگون شیاطین و وسوسه نفس امّاره همیشه بر دست و پای روحش تنیده شده و مجال پرواز و رهایی از آن کمتر وجود دارد. اما خداوند اراده کرده است که در شب قدر این سلطه و سیطره را از شیاطین بگیرد و برای بندگانی که به او رو آورده اند، فرصت عروج فراهم آورد.
دعا، فرصتی برای تطهیر روح آدمی است. امام سجاد(ع) که زین العابدین، یعنی زینت پرستندگان لقب یافته است، برای دعا کردن در شب قدر اهمیت ویژه ای قائل است.
آن بزرگوار که در دعاهایش هر آنچه موجب سعادت و صلاح است درخواست می کند، از خدا توفیق نیایش کردن در شب قدر می طلبد. بنابراین شایسته است که همه ما به شب قدر به عنوان شب سرنوشت ساز بنگریم و خود را آماده کنیم تا با دعا و نیایش، در تعیین سرنوشت و وارستگی روح خویش بکوشیم.
برای بهره وری از رحمت های پروردگار باید از زمان، به ویژه شب ها و روزه های فرخنده سود جست که پیامبر اکرم(ص) فرمود: ایام روزگار را نفحات قدسی و نسیم هایی از رحمت الهی است، به هوش باشید و خود را در معرض این نسیم ها قرار دهید. ماه رمضان از این جهت رتبه اول را داراست؛ چرا که ماه خدا است و بندگان خدا در آن به میهمانی او می روند. در این میان، شب قدر از منزلت ویژه ای برخوردار است.
شب قدر، کانون نورانیت دل ها و جلای جان هاست. در این شب، زمزمه دعا، جلوه روحانی و معنوی ویژه ای به بندگان می بخشد و نسیم دلکش مناجات با ربّ العالمین، طراوت زا و نشاط آور است.
بیاییم دلهایمان را از غرور و ریا بتکانیم و خدای سبحان را به یک رنگی ستایش کنیم. بیاییم دوباره دل های کدرمان را تا انتهای آسمان بکشانیم و برای آرزوهایمان دعا کنیم، دوباره پر از احساس شویم و برای زلال شدن کوشش کنیم.
بیاییم فانوس ها را برداریم و سکوت شب را با طروات وضو زیباتر کنیم و در قنوت نمازمان دل های نیازمند را فراموش نکنیم. اینک بوی شب قدر می آید و من از اکنون جلوه دست هایی را می بینم که خاموش به دعا می ایستند و بهار در آنان می جوشد. وسعت دل هایی را می بینم که در کنج تاریکی شب، قرآن بر سر، با صفا و با محبت می تپند و بی قرار او را می خوانند.
از آنجا که در شب قدر سرنوشت یک سال انسان، به فراخور شایستگی هایش تعیین می شود، باید آن شب را بیدار بود. باید توبه و زاری کرد و به درگاه خدا رفت و خواستار رحمت بی کران او شد. آری لحظه های سرنوشت سازی که تقدیر سال آدمی تعیین می شود نباید انسان در خواب، و از همه چیز بی خبر باشد که این شب، نه شب بی خبری است.
اکنون این ما و این شب قدر که شب نزول قرآن است و شبی است که از هزار ماه برتر است. آیا یادآوری آیه شریف که می فرماید: ای بندگان ستم کار از رحمت خدا ناامید نشوید ما را بر آستان حضرت دوست پایبند خواهد کرد؟ به یاد آریم ناله حضرت یونس را که می فرمود: خدایا تو پاکی و من از ستمکاران بودم؛ و نیز نیایش آدم و حوّا را که گفتند: پروردگارا ما به خویش ستم کردیم و اگر تو ما را نیامرزی و به رحمت خویش نوازش نکنی، به یقین از زیانکاران خواهیم بود.
آیا فَرِّ این آیات، ما را تقدیری دیگر و سرنوشتی بهتر خواهد داد؟ امید آنکه در شب های قدر، به حقیقت قرآن را بر سر و چشممان بگذاریم و آن را قانون زندگی خویش بدانیم.
بیدار ماندن و شب های قدر را به عبادت سپری کردن، جمله اعمال سفارش شده در این شب ها است. شب زنده داری با دعا و نیایش، از اعمال مشترک همه شب های قدر است. حضرت امام حسن عسکری(ع) در این باره می فرمایند: اگر نتوانستی شب های دیگر را به احیا بگذرانی، کوشش کن احیا و شب زنده داری شب بیست و سوم را از دست ندهی.
امام باقر(ع) درباره شب زنده داری می فرمایند: هرکس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را می آمرزد.
پیامبر اسلام(ص) هم فرمودند: کسی که شب قدر را به شب زنده داری بگذراند تا شب قدر آینده، عذاب دوزخ ازاو دور گردد.
امام موسی بن جعفر(ع) نیز در این باره فرمودند: کسی که در شب قدر غسل و تا سپیده صبح شب زنده داری کند، گناهانش آمرزیده می شود.
نکته مهمّی که درباره شب های احیا باید مورد توجه مؤمنان قرار گیرد، این است که باید شب را تا سپیده صبح به عبادت و دعا بگذرانیم؛ دیگر آن که به بیداری چشم قناعت نکنیم؛ زیرا آنچه مهم است بیداری دل و آگاهی و بصیرتی است که انسان را در محضر فرشتگان آسمانی، سزاوار فیض و رحمت می کند و پاداشِ نیک الهی را به همراه دارد.
یکی از اعمال شب های قدر، قرآن به سر گرفتن است. مؤمنان روزه دار در ماه خدا، و در خانه خدا، کتاب خدا را، می گشایند و بر سر می گیرند و آن را شفیع خود، قرار می دهند. آنها به محتوای قرآن می اندیشند، به آغوشش پناه می برند و با آن پیمان مجدد می بندند، تا با معارف نورانی اش، همه زوایای زندگی خویش را نورانی و متعالی سازند.
امام صادق(ع) فرموده است: در هر یک از شب های قدر، صد رکعت نماز باید خوانده شود،آن حضرت، خود نیز چنین می کرد و از سرشب تا سپیده صبح به دعا و مناجات با خداوند می پرداخت. از جمله دعاهایی که به خواندن آن در شب های قدر سفارش شده، دعای جوشن کبیر است.
اگر چه روزه داری خود موجب شستشوی بخشی از گناهان می شود، برای آن که از کرامات این ماه بهتر استفاده کنیم و از فیض شب های قدر بی نصیب نمانیم، باید از راز و نیاز و توبه غافل نشویم. در این شب های پرفیض، که طبق فرموده پیشوای جهان تشیّع، حضرت امام صادق(ع): درهای رحمت الهی، به روی بندگان گشوده می شود درخواست آمرزش گناهان، توبه و گریه و ناله به درگاه خداوند، برای رفع گرفتاری ها و رسیدن به حاجت های مادّی و معنوی، امری است که نباید آن را فراموش کرد.